چرا گاهی در روابط احساس بیارزشی میکنیم؟
احساس بیارزشی در روابط تجربهای دردناک و متداول است که میتواند کیفیت زندگی و صمیمیت را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این احساس ریشه در عوامل متعددی دارد که شناخت آنها میتواند به بهبود روابط و افزایش عزت نفس کمک کند. در این مطلب به بررسی 17 نکته دربارهی دلایل احتمالی این احساس میپردازیم:
- ✅
مقایسه خود با دیگران:
مقایسهی مداوم خود با افراد دیگر در شبکههای اجتماعی یا در زندگی واقعی، میتواند احساس کمبود و بیارزشی را القا کند. - ✅
عدم دریافت تایید و قدردانی:
وقتی از طرف مقابل قدردانی و تاییدی دریافت نمیکنید، احساس میکنید نادیده گرفته شدهاید و ارزش کافی ندارید.
- ✅
انتقاد مداوم:
انتقادهای پی در پی، مخصوصا اگر سازنده نباشند، عزت نفس را تخریب میکنند و احساس بیکفایتی ایجاد میکنند. - ✅
نداشتن مرزهای مشخص:
وقتی نمیتوانید مرزهای شخصی خود را مشخص کنید و از آنها دفاع کنید، دیگران به راحتی از شما سوءاستفاده میکنند و احساس بیارزشی میکنید. - ✅
سرزنش خود برای اشتباهات:
اگر برای هر اشتباه کوچکی خودتان را سرزنش کنید و نتوانید خودتان را ببخشید، احساس گناه و بیارزشی در شما تقویت میشود. - ✅
فقدان استقلال:
وابستگی بیش از حد به دیگران و نداشتن استقلال مالی و عاطفی، میتواند باعث شود احساس کنید که ارزشی ندارید و به دیگران نیازمندید. - ✅
نادیده گرفته شدن نیازهایتان:
وقتی نیازهای عاطفی، جسمی و روحی شما توسط طرف مقابل نادیده گرفته میشود، احساس میکنید که ارزشی برای او ندارید. - ✅
سابقه تجربیات منفی:
تجربیات تلخ گذشته مانند سوءاستفاده، طرد شدن یا تحقیر، میتوانند تاثیرات عمیقی بر عزت نفس شما داشته باشند. - ✅
سبک دلبستگی ناایمن:
افرادی که سبک دلبستگی ناایمن دارند، معمولا ترس از طرد شدن یا بلعیده شدن توسط رابطه را تجربه میکنند و همین امر باعث احساس بیارزشی میشود. - ✅
فشار اجتماعی و فرهنگی:
انتظارات جامعه و فرهنگ از شما (مانند انتظارات مربوط به ظاهر، شغل یا نقشهای جنسیتی) میتواند باعث شود احساس کنید به اندازهی کافی خوب نیستید.
- ✅
بیماریهای روانی:
برخی از بیماریهای روانی مانند افسردگی و اضطراب، میتوانند باعث ایجاد افکار منفی و احساس بیارزشی شوند. - ✅
عدم تعادل قدرت در رابطه:
اگر در رابطهای هستید که یک طرف قدرت بیشتری دارد و از آن سوءاستفاده میکند، ممکن است احساس بیارزشی کنید. - ✅
نداشتن اهداف شخصی:
وقتی اهداف و آرزوهای شخصی ندارید و تمام تمرکز خود را بر روی رابطه میگذارید، هویت خود را از دست میدهید و احساس بیارزشی میکنید. - ✅
مقایسه رابطه خود با روابط دیگران:
مقایسه رابطه خود با روابط به ظاهر بینقص دیگران در شبکههای اجتماعی، میتواند احساس نارضایتی و بیارزشی را تقویت کند. - ✅
عدم دریافت حمایت عاطفی:
وقتی در زمانهای سخت به حمایت عاطفی نیاز دارید و آن را دریافت نمیکنید، احساس میکنید که برای طرف مقابل مهم نیستید. - ✅
حضور در یک رابطه سمی:
روابط سمی که شامل سوء استفاده عاطفی، کنترل گری و دستکاری هستند، میتوانند به شدت به عزت نفس شما آسیب برسانند. - ✅
کمالگرایی:
تلاش برای بینقص بودن و رسیدن به استانداردهای غیرواقعی، میتواند منجر به احساس ناکافی بودن و بیارزشی شود.
شناخت این عوامل، اولین قدم برای مقابله با احساس بیارزشی در روابط است. با شناسایی ریشههای این احساس، میتوانید به تدریج به سمت بهبود عزت نفس و ایجاد روابط سالمتر حرکت کنید. این مطلب صرفاً جنبه اطلاع رسانی دارد و جایگزین مشاوره تخصصی نیست. در صورت نیاز، حتماً از متخصصان حوزه سلامت روان کمک بگیرید.
1. عدم دریافت قدردانی کافی
وقتی زحمات، تلاشها و مهربانیهای ما در یک رابطه نادیده گرفته میشود، احساس میکنیم ارزش و اهمیتی نداریم. این موضوع به مرور زمان میتواند حس بیارزشی را تشدید کند. مثلا اگر همسرتان هر روز برای شما غذا درست می کند و شما هیچوقت از او تشکر نمی کنید او به مرور زمان حس بی ارزشی می کند. قدردانی کلامی و عملی از کارهای کوچک و بزرگ، تاثیر شگفتانگیزی در تقویت حس ارزشمندی دارد. فقط گفتن “متشکرم” کافی نیست، بلکه نشان دادن قدردانی از طریق رفتار و عمل هم بسیار مهم است. مثلا میتوانید با انجام کاری که همسرتان دوست دارد، قدردانی خود را نشان دهید.
2. مقایسه خود با دیگران
مقایسه مداوم خود با دیگران، مخصوصا در شبکههای اجتماعی، سم مهلکی برای عزت نفس و حس ارزشمندی است. ما اغلب جنبههای مثبت زندگی دیگران را میبینیم و جنبههای منفی زندگی خود را برجسته میکنیم. باید به این باور برسیم که هر کسی مسیر منحصربهفرد خود را دارد و مقایسه کردن، بیمعنی است. به جای مقایسه، روی نقاط قوت و دستاوردهای خود تمرکز کنید. به خودتان یادآوری کنید که شما یک فرد ارزشمند و منحصر به فرد هستید. محدود کردن بهرهگیری از شبکههای اجتماعی نیز میتواند به کاهش حس مقایسه کمک کند. سعی کنید الگوهای سالمتری را در زندگی خود دنبال کنید.
3. دریافت انتقادهای مخرب و تحقیرآمیز
انتقاد سازنده میتواند به رشد و بهبود کمک کند، اما انتقاد مخرب و تحقیرآمیز، اثرات مخربی بر روان و عزت نفس دارد. وقتی به طور مداوم مورد انتقاد و تحقیر قرار میگیریم، باور میکنیم که بیارزش و دوستنداشتنی هستیم. مرزهای خود را مشخص کنید و اجازه ندهید کسی با شما به این شکل رفتار کند. اگر در رابطهای هستید که دائما مورد انتقاد قرار میگیرید، به فکر تغییر این شرایط یا خروج از آن باشید. مهارتهای ارتباطی خود را تقویت کنید تا بتوانید با انتقادها به شکل سالمتری برخورد کنید. در صورت نیاز، از یک متخصص کمک بگیرید.
4. عدم پذیرش و تایید از طرف مقابل
همه ما نیاز داریم که توسط افراد مهم زندگیمان پذیرفته و تایید شویم. وقتی احساس میکنیم که به خاطر آن چیزی که هستیم، پذیرفته نمیشویم و دائما باید خودمان را تغییر دهیم تا مورد تایید قرار بگیریم، حس بیارزشی در ما شکل میگیرد. به دنبال افرادی باشید که شما را همانطور که هستید دوست داشته باشند و به شما احترام بگذارند. سعی کنید خودتان را بپذیرید و دوست داشته باشید. تغییر کردن به خاطر دیگران، راه درستی برای ساختن یک رابطه سالم نیست. ارزشهای خود را بشناسید و بر اساس آنها زندگی کنید.
5. مورد سوء استفاده عاطفی قرار گرفتن
سوء استفاده عاطفی میتواند به شکلهای مختلفی ظاهر شود، از جمله توهین، تحقیر، کنترل، تهدید و دستکاری. این نوع سوء استفاده، عزت نفس قربانی را به شدت تخریب میکند و باعث میشود احساس بیارزشی و گناه کند. اگر در رابطهای هستید که مورد سوء استفاده عاطفی قرار میگیرید، هر چه سریعتر به دنبال کمک باشید. با یک متخصص، دوست مورد اعتماد یا عضو خانواده صحبت کنید. سوء استفاده عاطفی، هرگز تقصیر شما نیست. هیچگاه به خودتان اجازه ندهید که مورد سوء استفاده قرار بگیرید.
6. نادیده گرفته شدن نیازها و خواستهها
وقتی نیازها و خواستههای ما در یک رابطه نادیده گرفته میشوند و به طور مداوم در اولویت آخر قرار میگیریم، احساس میکنیم که ارزشی برای طرف مقابل نداریم و خواستههای ما مهم نیستند. به طور واضح و قاطعانه، نیازها و خواستههای خود را بیان کنید. با طرف مقابل در مورد اهمیت برآورده شدن نیازهایتان صحبت کنید. اگر نیازهای شما به طور مداوم نادیده گرفته میشوند، به فکر تغییر رابطه یا خروج از آن باشید. خودتان را در اولویت قرار دهید و به نیازهای خود توجه کنید.
7. داشتن سابقه روابط ناموفق
تجربه روابط ناموفق متعدد، میتواند باعث ایجاد الگوهای فکری منفی و باورهای نادرست در مورد خود و ارزشمان شود. ممکن است فکر کنیم که لایق عشق و رابطه نیستیم و یا اینکه مشکلی اساسی در ما وجود دارد. به خودتان زمان بدهید تا از روابط گذشته التیام پیدا کنید. از تجربیات گذشته درس بگیرید و سعی کنید الگوهای مخرب را تکرار نکنید. باورهای منفی خود را به چالش بکشید و جایگزین آنها کنید. به خودتان فرصت دوبارهای بدهید و به دنبال روابط سالمتر باشید.
8. فشار برای تغییر دادن خود
وقتی در یک رابطه، تحت فشار قرار میگیریم تا خودمان را تغییر دهیم و به فردی تبدیل شویم که نیستیم، احساس میکنیم که آنطور که هستیم، دوستداشتنی نیستیم و باید نقاب به چهره بزنیم تا مورد پذیرش قرار بگیریم. خودتان را بپذیرید و به ارزشهای خود پایبند باشید. به طرف مقابل توضیح دهید که نمیتوانید خودتان را تغییر دهید. اگر طرف مقابل شما را به خاطر آن چیزی که هستید دوست ندارد، شاید بهتر باشد که رابطه را تمام کنید. خودتان را دوست داشته باشید و به خودتان احترام بگذارید.
9. عدم وجود مرزهای سالم
نداشتن مرزهای سالم در یک رابطه، باعث میشود که دیگران از ما سوء استفاده کنند و به حقوق ما تجاوز کنند. وقتی نمیتوانیم “نه” بگوییم و به طور مداوم خواستههای دیگران را بر خواستههای خودمان ترجیح میدهیم، احساس بیارزشی میکنیم. مرزهای خود را مشخص کنید و به آنها پایبند باشید. یاد بگیرید که “نه” بگویید. از حقوق خود دفاع کنید. به نیازهای خود توجه کنید.
10. احساس گناه و شرمندگی
احساس گناه و شرمندگی ناشی از اشتباهات گذشته یا باورهای نادرست، میتواند حس بیارزشی را تشدید کند. وقتی خودمان را به خاطر اشتباهات گذشته سرزنش میکنیم و نمیتوانیم خودمان را ببخشیم، باور میکنیم که لایق عشق و خوشبختی نیستیم. اشتباهات گذشته را بپذیرید و از آنها درس بگیرید. خودتان را ببخشید. به خودتان یادآوری کنید که همه اشتباه میکنند. باورهای منفی خود را به چالش بکشید. به خودتان اجازه دهید که پیشرفت کنید.
11. داشتن مشکلات عزت نفس
افرادی که عزت نفس پایینی دارند، بیشتر در معرض احساس بیارزشی در روابط قرار دارند. آنها معمولا خودشان را لایق عشق و احترام نمیدانند و به راحتی تحت تاثیر نظرات منفی دیگران قرار میگیرند. روی تقویت عزت نفس خود کار کنید. به نقاط قوت خود توجه کنید. باورهای منفی خود را به چالش بکشید. خودتان را دوست داشته باشید و به خودتان احترام بگذارید. در صورت نیاز، از یک متخصص کمک بگیرید.
12. وابستگی عاطفی شدید
وابستگی عاطفی شدید به طرف مقابل، باعث میشود که ارزش خود را در گروی تایید و محبت او بدانیم. وقتی از طرف مقابل دور میشویم یا احساس میکنیم که او ما را دوست ندارد، دچار اضطراب و ناامنی میشویم و حس بیارزشی میکنیم. روی استقلال عاطفی خود کار کنید. علایق و سرگرمیهای خود را دنبال کنید. با دوستان و خانواده خود وقت بگذرانید. به خودتان اعتماد کنید. سعی کنید با خودتان مهربان باشید و خودتان را دوست داشته باشید.
13. تجربه طرد شدن یا ترک شدن
تجربه طرد شدن یا ترک شدن توسط فردی که به او علاقهمند بودهایم، میتواند به شدت عزت نفس ما را خدشهدار کند و باعث شود احساس کنیم که لایق عشق نیستیم و یا اینکه مشکلی در ما وجود دارد که باعث شده طرف مقابل ما را ترک کند. به خودتان زمان بدهید تا از این تجربه التیام پیدا کنید. با یک دوست مورد اعتماد یا عضو خانواده صحبت کنید. به خودتان یادآوری کنید که ترک شدن تقصیر شما نیست. باورهای منفی خود را به چالش بکشید. به خودتان فرصت دوبارهای بدهید و به دنبال روابط سالمتر باشید.
14. فشار اجتماعی و فرهنگی
گاهی اوقات، فشار اجتماعی و فرهنگی برای داشتن یک رابطه کاملا مطلوب، باعث میشود که احساس کنیم اگر در یک رابطه نیستیم یا رابطهمان مطابق با استانداردهای جامعه نیست، بیارزش هستیم. این فشار میتواند مخصوصا برای افرادی که مجرد هستند یا در روابط غیرمتعارف قرار دارند، بسیار سنگین باشد. استانداردهای خود را تعیین کنید و به آنها پایبند باشید. به حرف دیگران اهمیت ندهید. باورهای غلط جامعه را به چالش بکشید. روی ارزشهای خود تمرکز کنید و بر اساس آنها زندگی کنید. به خودتان افتخار کنید.
15. مقایسه رابطه خود با روابط دیگران
مشابه با مقایسه خود با دیگران، مقایسه رابطه خود با روابط دیگران نیز میتواند حس بیارزشی را تشدید کند. ما اغلب جنبههای مثبت روابط دیگران را میبینیم و جنبههای منفی رابطه خود را برجسته میکنیم. این مقایسه میتواند باعث شود احساس کنیم که رابطهمان به اندازه کافی خوب نیست و یا اینکه ما در انتخاب همسر اشتباه کردهایم. به جای مقایسه، روی نقاط قوت رابطه خود تمرکز کنید. با همسرتان در مورد مشکلات رابطه صحبت کنید. سعی کنید رابطه خود را با عشق و احترام تقویت کنید. از مقایسه کردن رابطه خود با روابط دیگران خودداری کنید.
16. عدم وجود حمایت اجتماعی کافی
وقتی در یک رابطه با مشکل مواجه میشویم، داشتن یک شبکه حمایتی قوی از دوستان و خانواده میتواند به ما کمک کند تا احساس تنهایی و بیارزشی نکنیم. اگر از حمایت اجتماعی کافی برخوردار نباشیم، ممکن است احساس کنیم که در این رابطه تنها هستیم و هیچکس به ما اهمیت نمیدهد. با دوستان و خانواده خود ارتباط برقرار کنید. به دنبال گروههای حمایتی باشید. با یک متخصص مشورت کنید. از دیگران کمک بخواهید. به خودتان اجازه دهید که حمایت شوید.
17. مشکلات ارتباطی
مشکلات ارتباطی در یک رابطه، میتواند باعث ایجاد سوء تفاهم، نارضایتی و احساس بیارزشی شود. وقتی نمیتوانیم به طور موثر با همسرمان ارتباط برقرار کنیم و نیازها و خواستههای خود را به او بیان کنیم، ممکن است احساس کنیم که شنیده نمیشویم و ارزشی برای او نداریم. مهارتهای ارتباطی خود را تقویت کنید. به حرفهای همسرتان گوش دهید. به طور واضح و با صداقت با همسرتان صحبت کنید. از زبان بدن مناسب استفاده کنید. سعی کنید سوء تفاهمها را برطرف کنید.
